Sociale ruling brengt raad over de aard van de arbeidsrelatie

Sinds eind 2002 kunnen belastingplichtigen en kandidaat-investeerders een fiscale ruling vragen over hoe de belastingwetten moeten worden toegepast op hun projecten. Wie zekerheid wil over de aard van de arbeidsrelatie of in het bijzonder over het gekozen statuut - zelfstandige of werknemer - kan voortaan een sociale ruling aanvragen. De Administratieve Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie is vijf jaar na oprichting eindelijk samengesteld en klaar om van start te gaan.

Schijnzelfstandigheid

De aard van een professionele samenwerking tussen twee partijen heeft belangrijke gevolgen. Het arbeidsrecht bijvoorbeeld regelt de individuele (loon, proefbeding, ontslagregels, enz.) en de collectieve (werking ondernemingsraad, enz.) arbeidsrelatie tussen werkgevers en werknemers; en de arbeidsreglementering (zoals arbeidsduur, wettelijke vakantie, enz.). Die regels gelden niet voor zelfstandige medewerkers. De zelfstandige medewerker moet zelf socialezekerheidsbijdragen betalen en geniet een beperktere bescherming op het vlak van sociale zekerheid (geen werkloosheidsuitkeringen en lagere pensioenen) en moet eventueel zelf voorzien in een private dekking van deze risico's.

Schijnzelfstandigen zijn werknemers die het statuut van zelfstandige hebben, hoewel ze in werkelijkheid een beroepsactiviteit uitoefenen onder het gezag van een werkgever. Het gaat hier om sociale fraude. De Arbeidsrelatiewet van 27 december 2006 wil het fenomeen van die schijnzelfstandigen aanpakken. Het basisprincipe van de wet is dat partijen vrij de aard van hun arbeidsrelatie kiezen voor zover die niet strijdig is met de openbare orde of met de goede zeden. Aan de hand van vier algemene criteria zal men een arbeidsrelatie kwalificeren: de wil van de partijen, de vrijheid om de werktijd te organiseren, de vrijheid bij de organisatie van het werk en de mogelijkheid om hiërarchische controle uit te oefenen. Die algemene criteria worden aangevuld met specifieke criteria voor een bepaalde sector of voor één of meer beroepen.

Administratieve Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie

De Arbeidsrelatiewet heeft ook een Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie opgericht samengesteld uit een normatieve en een administratieve afdeling. Die normatieve afdeling zou de algemene criteria verder aanvullen met sectorspecifieke criteria. Omwille van vereenvoudiging is die afdeling intussen weer afgeschaft. Sinds 1 januari 2013 heeft de Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie enkel nog een administratieve afdeling en gaat ze door het leven als “de Administratieve Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie”.

Deze commissie wordt opgericht bij de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid en bestaat uit meerdere kamers. De Administratieve Commissie zal concrete dossiers beoordelen en sociale rulings uitvaardigen over de juiste kwalificatie van de arbeidsrelatie als hierover interpretatieverschillen ontstaan. De leden van deze Commissie zijn onlangs benoemd (KB 11 februari 2013, Belgisch Staatsblad 21 februari 2013).

Sociale ruling

De Administratieve Commissie kan twee beslissingen nemen: de gekozen samenwerkingsvorm bevestigen of tot een herkwalificatie besluiten. Er zal dus ofwel sprake zijn van een gezagsrelatie en dus van een arbeidsrelatie werkgever-werknemer, ofwel van een zelfstandige relatie tussen opdrachtgever en aannemer. De Commissie kan geen beslissing nemen als de sociale inspectie al een onderzoek is gestart naar het statuut, als de zaak al aanhangig werd gemaakt bij de rechtbank of als de rechtbank zich al over de zaak heeft uitgesproken.

De adviezen zijn bindend voor de RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid), RSVZ (Rijksinstituut voor de sociale verzekeringen der zelfstandigen) en de sociale verzekeringsfondsen. Ze zijn drie jaar geldig. Gedurende die termijn moet de werkgever in principe geen herkwalificatie van de arbeidsrelatie vrezen. Tenzij de sociale ruling is gebaseerd op onjuiste of onvolledige verklaringen van de werkgever, want dan heeft de ruling geen enkele betekenis.

Indienen aanvraag

Heeft u een vraag over bestaande arbeidsrelaties, dan moeten alle partijen samen (werknemer - werkgever of zelfstandige - opdrachtgever) een sociale ruling indienen. Dit kan nog tot en met 31 december 2013. Na deze datum heeft men nog 1 jaar de tijd om een ruling aan te vragen voor bestaande arbeidsrelaties op voorwaarde dat de desbetreffende sector specifieke criteria voor de arbeidsrelaties heeft uitgevaardigd.
Heeft u een vraag over een nieuwe arbeidsrelatie als zelfstandige of werknemer, dan kan elke partij afzonderlijk (werknemer - werkgever of zelfstandige - opdrachtgever ) tot 1 jaar na de start van de gekozen kwalificatie een aanvraag indienen.

Een aanvraag dient u rechtstreeks in bij de griffie van de Administratieve Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie hetzij door neerlegging van een verzoekschrift ter plaatse, hetzij met een aangetekende brief. Zelfstandigen kunnen de aanvraag ook indienen bij hun sociaal verzekeringsfonds. De zittingen van de Administratieve Commissie zijn niet openbaar. Binnen de drie maanden na de aanvraag neemt de Commissie een beslissing. Tegen de beslissing van de Commissie is beroep mogelijk bij de arbeidsrechtbank. Om een beroep in te dienen, heeft u één maand de tijd na de beslissing van de Commissie.