Alternatieven voor de kaasroute bij schenkingen

Sinds 15 december 2020 moeten schenkingen die via een buitenlandse notaris verlopen, in België geregistreerd worden. Daardoor zijn in België schenkingsrechten verschuldigd. Hoewel de Nederlandse notaris vaak goedkoper is dan de Belgische is het sop de kool wellicht niet meer waard. Zijn er dan geen alternatieven meer?

Welke goederen?

In eerste instantie moeten we onderstrepen dat de kaasroute enkel kon voor de schenking van roerende goederen, gaande van cash geld tot aandelen. De overdracht van onroerende goederen zoals gronden of gebouwen moet sowieso in België geregistreerd worden zodat zij nooit kunnen ontsnappen aan registratierechten.

Schenking van geld

De schenking van roerende goederen is in het Vlaamse gewest onderworpen aan twee tarieven.
In rechte lijn (ouder/grootouder schenkt aan kind/kleinkind of omgekeerd) is het tarief op een schenking van roerende goederen 3%. Dat tarief geldt ook tussen partners.
Tussen alle andere personen is het tarief 7%.

Als u dus een som geld schenkt aan bijvoorbeeld uw kinderen, zijn er bij het registreren van de schenking in principe 3% schenkingsrechten verschuldigd. Het document waarop u de schenking noteert, moet namelijk verplicht geregistreerd worden. Als u de schenking voor de notaris op papier zet, zal de notaris de registratie in orde brengen. Bij een onderhandse akte moet u het zelf doen.

U kan ook schenken zonder een akte: een 'handgift' waar het geld van hand tot hand gegeven wordt, is een aanvaarde techniek. Er zijn echter twee nadelen verbonden aan de handgift. Het bewijs van de schenking (bv. als er nog andere partijen in het spel zijn die zich te kort gedaan voelen) en ook de datum van de handgift. Die datum kan van belang zijn want als een schenking plaatsvindt kort voor het overlijden van de schenker (kort betekent hier minder dan 3 jaar), dan zal de fiscus er van uitgaan dat de som nog aanwezig is in de nalatenschap. Het is dan aan de begiftigde om te bewijzen dat de gift hetzij plaatsvond meer dan 3 jaar voor het overlijden, dan wel dat er schenkingsrechten werden op betaald.

Een andere manier waarop schenkingen 'zonder akte' wel eens plaatsvinden is bij wijze van simpele overschrijving. U schrijft de som over op de rekening van de begiftigde (bij een handgift gaat het cash letterlijk van hand tot hand). De datum is dan redelijk snel aangetoond. Maar bewijzen dat het ging om een schenking (en niet om bijvoorbeeld de vereffening van een rekening of om een lening) blijft een heikel punt.

Schenking van aandelen

Wie aandelen wil schenken heeft nog enkele andere mogelijkheden ter beschikking.

In eerste instantie zijn er de bijzondere tarieven voor de schenking van familieondernemingen. Als u uw onderneming via een schenking van aandelen overdraagt naar de volgende generatie, dan kan u daar een vrijstelling voor krijgen in de drie gewesten (in het Waalse gewest is het technisch gesproken een nultarief). U moet dan echter aan een hele reeks voorwaarden voldoen en het is ook een redelijk ingrijpende beslissing: misschien bent u gewoon nog niet klaar om de onderneming aan de volgende generatie over te laten.

Een tweede alternatief is de simpele 'overschrijving' van aandelen. Dat kan alleen maar met gedematerialiseerde effecten. Dat betekent dat de aandelen eigenlijk op een rekening staan bij een bank. Net zoals met geld kan u de aandelen overschrijven van de ene rekening naar de andere. En net als bij geld zal dit beschouwd worden als een onrechtstreekse schenking.

In het verleden werd wel eens gebruikt gemaakt van een aantekening in het aandeelhoudersregister. In dat register staan alle aandeelhouders vermeld. Als de namen van de aandeelhouders veranderen, dan levert dit in principe een begin van bewijs op dat er een overdracht heeft plaatsgevonden. Net als bij de handgift van cash geld blijft het heikele punt dat er niet alleen bewezen moet worden dàt er een overdracht plaatsvond, en wanneer die plaatsvond, maar ook dat die overdracht een schenking was.
Het is trouwens niet duidelijk of dit onder het nieuwe Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV) nog wel kan. Volgens de rechtsleer heeft een inschrijving in het register in principe geen eigendomsoverdragende werking. Dat zou betekenen dat de inschrijving op zich nog geen schenking is.

Maar in het algemeen biedt het WVV wel nog andere mogelijkheden om de aandelen van een vennootschap te verdelen. Vooral de mogelijkheid om aandelen zonder stemrecht of aandelen met dubbel stemrecht uit te geven, geeft u heel wat opties om het beheer van de vennootschap en de eigendom van de vennootschap op te splitsen.

Gezonde planning kan ook zonder Nederland

Het is duidelijk dat een schenking van roerende goederen waarbij u geen schenkingsrechten moet betalen, nog steeds kan in een perfect legaal kader. Het is waar dat de Nederlandse notariële akte de mogelijkheid bood om aan fine-tuning te doen en vooral dat u de wil om te schenken ook letterlijk op papier kon zetten. Dat is, buiten de schenking van een familiale onderneming, in principe niet mogelijk zonder de betaling van schenkingsrechten. Maar er blijven nog heel wat alternatieven over.